De impact van het kansrijk adviseren
In het schooljaar 2020-2021 zijn basisschoolleerkrachten, met de Covid-pandemie als katalysator, aangespoord om leerlingen een ‘kansrijk’ advies te geven. Dit initiatief, bedoeld om leerlingen te ondersteunen in de overgang naar het voortgezet onderwijs, heeft zorgen doen rijzen over de mogelijke invloed op hun prestaties. Dit whitepaper evalueert de impact van het kansrijk adviseren door te kijken naar de onderwijspositie, de indicator vanuit de Inspectie van het Onderwijs (IvhO) die zichtbaar maakt of de school in staat is om leerlingen de eerste jaren van het voortgezet onderwijs tot het niveau te brengen dat ten opzichte van het advies mag worden verwacht.
Wat is kansrijk adviseren?
Tijdens de pandemie werd het belang van een flexibel maar doordacht schooladvies duidelijk. Het kansrijk adviseren was bedoeld om leerkrachten hun leerlingen altijd het voordeel van de twijfel te geven als het aankomt op het geven van het advies. Tegelijkertijd ontstonden er in het voortgezet onderwijs zorgen over de langetermijneffecten hiervan, aangezien onderwijsinstellingen deels worden beoordeeld op de prestaties van hun leerlingen ten opzichte van de eerder gegeven schooladviezen.
Vanaf het schooljaar 2023-2024 kunnen we beginnen met het nauwkeurig beoordelen van de effecten van het kansrijk adviseren. Dit komt doordat de eerste twee cohorten die het kansrijk advies ontvingen, te weten 2020-2021 en 2021-2022, nu respectievelijk het vierde en derde leerjaar van het voortgezet onderwijs hebben bereikt, wat betekent dat hun scores voor de onderwijspositie nu bekend zijn. De onderwijspositie is gebaseerd op een driejaarsgemiddelde, wat inhoudt dat pas na drie jaar een beeld van de prestaties van een cohort zichtbaar wordt. Dit maakt de twee meest recente schooljaren, 2023-2024 en 2024-2025, relevant, omdat dit de eerste schooljaren zijn waarin het driejaarsgemiddelde direct beïnvloed wordt door de prestaties van de leerlingen die het kansrijk advies ontvingen. Deze periodes bieden ons dus de eerste gelegenheid om het effect van kansrijk adviseren op de prestaties van de leerlingen te evalueren en te begrijpen.
In deze analyse zijn de resultaten van de IvhO gebruikt. Hierin staan alle scores, zowel driejaarsgemiddelden en jaarscores, van alle indicatoren voor alle vo-scholen in Nederland. Deze analyse geeft dus een totaalbeeld van alle relevante groepen scholieren in het voortgezet onderwijs.
Vergelijking van jaarscores
Als eerste richten we ons op het vergelijken van de jaarscores van de onderwijspositie voor de schooljaren 2023-2024 en 2024-2025 met die van de voorgaande jaren. We vergelijken de onderwijspositiescores per vergelijkingsgroep, die afhangt van het onderwijsaanbod van de school. De rode stippellijn markeert de invoering van het kansrijk adviesbeleid.
We zien voor wat betreft de jaarscores een lichte daling voor een tweetal vergelijkingsgroepen, maar deze lijken op het eerste oog niet zorgwekkend. We zien ook geen algemene stijgende trend. Statistische toetsen bevestigen ons vermoeden: er is voor geen enkele vergelijkingsgroep een significant verschil in de jaarscores als we 2023-2024 en 2024-2025 vergelijken met de schooljaren ervoor. In de jaarscores tot zover schrijven we mogelijke verschillen dus niet toe aan (de effecten van) het kansrijk adviseren.
Vergelijking van driejaarsgemiddelden
Daarnaast kijken we naar de driejaarsgemiddelden over de tijd, wederom per vergelijkingsgroep. Dit is relevant omdat de inspectie dit als score neemt en de school hierop beoordeelt. De waarde behorend bij het schooljaar gaat dus over de afgelopen drie jaar. Zo geeft het driejaarsgemiddelde van 2024-2025 het gemiddelde van de jaarscores van 2022-2023, 2023-2024 en 2024-2025 weer.
In deze analyse zien we eigenlijk hetzelfde als voor de jaarscores, maar in nog gematigdere vorm. Een lichte daling in driejaarsgemiddelde is te zien voor een drietal vergelijkingsgroepen, en een lichte stijging in driejaarsgemiddelde voor de andere vier vergelijkingsgroepen. Wederom laten statistische toetsen ons zien dat er voor iedere vergelijkingsgroep geen significant verschil zit in driejaarsgemiddelden tussen cohorten van vóór en na de invoering van het kansrijk adviseren.
Percentage scholen boven de norm
De lichte daling uit de eerste analyse krijgt meer betekenis als deze resulteert in onderprestatie ten opzichte van de norm. Deze analyse toont het percentage scholen dat op of boven de norm scoort, per vergelijkingsgroep. Deze norm is op empirische wijze vastgesteld door de IvhO en is ieder jaar hetzelfde.
Hier zien we dat, op één vergelijkingsgroep na, er geen negatief effect van het kansrijk adviseren op de onderwijspositie is. We zien zelfs een lichte stijging voor het gros van de vergelijkingsgroepen. Ook hier laat een statistische toets zien dat er voor iedere vergelijkingsgroep geen significant verschil is in het percentage scholen dat op of boven de norm zit wanneer we de perioden van vóór en na het kansrijk adviseren vergelijken.
Conclusie kansrijk adviseren
Hoewel de data voor een aantal vergelijkingsgroepen een afname laat zien in jaarscores en driejaarsgemiddelden, is er geen onmiddellijk bewijs dat het kansrijk adviseren een negatief effect heeft gehad op de prestaties van de leerlingen. Het idee dat het kansrijk adviseren de leerlingen juist de ruimte zou kunnen geven om zich beter te ontplooien in hun eigen tempo, lijkt nog altijd een reële uitkomst.
Deze analyse vormt slechts een objectieve eerste stap in het begrijpen van de impact van het kansrijk adviseren. Het is cruciaal om de ontwikkelingen zorgvuldig te blijven
monitoren en verdere onderzoeken uit te voeren, zodra er meer data beschikbaar is. Voor nu verwerpen we de hypothese dat het kansrijk adviseren een negatief effect op de leerlingprestaties heeft en dus concluderen we dat deze aanpak van adviseren kansen kan creëren om het echte potentieel van de leerlingen te benutten.
Meer weten?
Ben jij benieuwd naar het effect van kansrijk adviseren op jouw school/stichting of heb je andere data analyse-vragen, neem dan contact op met ons data analyse team via onderstaande formulier.